کشور ما دارنده منابع عظیم گاز جهان، می‌تواند با گسترش نیروگاه‌های برق تولید پراکنده DG مقیاس‌کوچک CHP در ظرفیت 1 تا 25 مگاوات، علاوه بر تولید برق، از گرمای اگزوز این نیروگاه‌ها جهت سیستم‌های CHP و CCHP یا به عبارتی تولید حرارت و برودت استفاده نماید. موتور ژنراتورهای گازی می‌توانند برق تولیدی را در محل مصرف به دست مشتریان برسانند و همچنین باعث کاهش تلفات شبکه شوند. دوره احداث کوتاه‌مدت 3 تا 6 ماه از مزیت‌های بزرگ این نیروگاه‌های گازسوز است. مزیت دیگر این نیروگاه‌ها دائم‌کار بودن آنهاست به نحوی که فقط یک الی دو روز در ماه جهت بازدید لوازم مصرفی از مدار خارج می‌شوند. دولت ایران می‌تواند با ایجاد مشوق‌های لازم به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و شرکت‌های دولتی و کارخانه‌های بزرگ کشور از جمله مجتمع‌های عظیم تولید فولاد، نقش مهمی در توسعه و احداث این مولدهای گازسوز ایفا کند. تولید پراکنده برق توسط موتور ژنراتورهای گازسوز در سطح کشور خود یک پدافند غیرعامل است که در مواقع حساس، برق مراکز استراتژیک ایران توسط این نیروگاه‌ها تامین می‌شود.
آئین‌نامه اجرایی ماده 4 قانون مانع‌زدایی از صنعت برق.pdf
مقررات عرضه برق نیروگاه‌های مقیاس کوچک.PDF
نقاط اولویت‌دار استان تهران جهت احداث نیروگاه مقیاس کوچک.pdf
مولد مقیاس کوچک گازی چیست؟
مولد مقیاس کوچک یا به عبارتی Small Scale Generator به مجموعه‌ای از تاسیسات تولید برق می‌گویند که به صورت اتصال به شبکه برق سراسری قابل بهره‌برداری می‌باشد. به شرط آنکه ظرفیت عملی تولید آن در زمان اتصال به شبکه بیشتر از 25 مگاوات نباشد.
با توجه به این موضوع که دیزل ژنراتورهای موجود در کارخانه‌جات و یا صنایع مختلف دیگر امکان اتصال به شبکه برق سراسری و تولید مستمر برق به‌صورت سالانه را ندارند و بیشتر جهت مصارف استندبای استفاده می‌شوند.
بنابراین مولدهای برق دائم‌کار گازسوز امکان بهره‌برداری به صورت 24 ساعته و نیز اتصال به شبکه را دارند و در واقع گزینه مناسبی جهت استفاده نیروگاه‌های مقیاس کوچک هستند.
فناوری پیشرفته، سازگاری با محیط زیست، هزینه کمتر سوخت مصرفی مولدها و… همگی شرایطی را فراهم نموده تا هزینه برق تولید شده در نیروگاه‌های مقیاس کوچک به ویژه در شرایطی که بازیافت حرارتی تولید همزمان برق و حرارت (Combined Heat and Power) به مراتب کمتر از نیروگاه‌های دیزلی باشد.
در روش تولید متمرکز از نیروگاه‌های کوچک و نزدیک به محل مصرف به جای نیروگاه‌های متمرکز استفاده می‌شود. بنابراین از میزان تلفات انرژی برق که در نیروگاه‌های بزرگ شامل 4 درصد مصرف داخلی آن و نیز ۴.۵ درصد تلفات شبکه و 17.5 درصد تلفات توزیع شبکه جلوگیری به عمل خواهد آمد.
CHP و CCHP چیست؟
تولید همزمان برق و حرارت یا CHP به معنی تولید همزمان چند نوع انرژی قابل استفاده در یک سیستم واحد و یکپارچه که معمولا انرژی مکانیکی و گرمایی است.
در تکنولوژی CHP به صورت همزمان هم انرژی الکتریکی و هم حرارت قابل استفاده می‌باشد در صورتیکه در روش‌های دیگر 60درصد انرژی تولید شده به شکل بخار در برج‌های خنک‌کننده هدر می‌رود در صورتیکه در سیستم‌های تولید همزمان برق و حرارت مراحل تولید انرژی جذب و مورد استفاده قرار می‌گیرد و باعث افزایش بازدهی تا 80درصد می‌شود.
اجزای تشکیل‌دهنده یک سیستم CHP:
یک سیستم CHP از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم:
مولد قدرت اولیه
مبدل‌های حرارتی بازیافت گرما
ژنراتور
لوله‌ها و اتصالات
پمپ‌ها
عایق‌بندی‌ها
ترانسفورماتور
در سیستم‌هایی که از مبدل‌های حرارتی بازیافت‌شده جهت مصارفی از قبیل سرمایشی استفاده می‌شود از یک چیلر تراکمی یا جذبی در کنار سایر تجهیزات فوق استفاده می‌شود.
به این قبیل سیستم‌ها که به صورت همزمان قابلیت تولید برق، گرما و سرما را دارند اصطلاحا CCHP گفته می‌شود.
مراحل دریافت مجوز احداث نیروگاه مقیاس کوچک CHP:
سرمایه‌گذار جهت صدور مجوز احداث مولدهای مقیاس کوچک بر اساس ظرفیت درخواستی باید به واحدهای مشخص شده به شرح ذیل مراجعه نمایند:
جهت احداث نیروگاه با ظرفیت تولید زیر 7 مگاوات: شرکت‌های توزیع
جهت احداث نیروگاه با ظرفیت تولید بالای 7 الی 25 مگاوات: شرکت‌های برق منطقه‌ای
برای این منظور از طریق سامانه iranchp و ثبت‌نام در این سایت، از طریق این سامانه طبق مقرارات جاری مجوزهای ذیل صادر خواهند شد.
درخواست معرفی‌نامه جهت استعلام‌های اولیه از اداره گاز- شهرک‌های صنعتی - امور اراضی و یا سایر ارگان‌های مربوطه
درخواست مجوز موافقت‌نامه احداث
درخواست مجوز اتصال به شبکه
درخواست تاییدیه فنی
درخواست پروانه احداث
درخواست عقد قرارداد از شرکت‌های برق منطقه‌ای مشروط بر داشتن پروانه احداث
موافقت‌نامه احداث نیروگاه مقیاس کوچک گازی چیست؟
موافقت‌نامه احداث، مجوزی است که به موجب آن مراتب موافقت اصولی وزارت نیرو برای احداث مولد اعلام می‌شود. این مجوز عمدتا برای تدارکات لازم جهت اخذ پروانه احداث، آماده‌سازی مراحل اجرایی احداث و نیز اخد پروانه احداث کاربرد دارد.
مراحل اخذ و دریافت موافقت‌نامه احداث:
درخواست کتبی به برق منطقه‌ای و یا شرکت توزیع با توجه به ظرفیت مگاوات درخواستی
مراجعه به سایت خدمات الکترونیک وازرت نیرو به آدرس iranchp
عضویت در سایت و تکمیل درخواست موافقت‌نامه (انتخاب واحد جلب مشارکت، تعیین ظرفیت، اطلاعات شرکت و اعضای اصلی و کارکنان، اطلاعات مالی و مدیریتی و….)
ارزیابی درخواست موافقت‌نامه بر اساس پیوست دوم دستورالعمل مولد مقیاس کوچک
صدور موافقت‌نامه با اعتبار شش ماهه
پروانه احداث نیروگاه گازی کوچک چیست ؟
پروانه احداث، مجوزی است که به موجب آن سرمایه‌گذار اجازه می‌یابد با رعایت استاندارد فنی و مشخصات و شرایطی که در پروانه ذکر شده است نسبت به احداث مولد نیروگاه مقیاس کوچک اقدام نماید. مراحل اخذ پروانه احداث به شرح ذیل است:
درخواست اخذ اطلاعات شبکه از واحدهای جلب مشارکت برای مطالعه اتصال به شبکه بر اساس دستورالعمل اتصال منابع تولید پراکنده
درخواست تاییدیه اتصال از طریق سایت iranchp
درخواست تاییدیه فنی مولد از طریق سایت فوق
اخذ تاییدیه شرکت گاز مبنی بر تامین میزان ظرفیت موردنیاز
گزارش مالی و یا تایید فرم مشاور سرمایه‌گذاری
درخواست پروانه احداث
صدور پروانه احداث دارای اعتبار یک ساله
قرارداد خرید برق تضمینی با شرکت برق منطقه‌ای:
جهت عقد قرارداد خرید برق، گذراندن مراحل ذیل الزامی است:
درخواست کتبی عقد قرارداد به شرکت برق منطقه‌ای
دریافت متن قرارداد از سایت توانیر و یا دریافت از شرکت‌های برق منطقه‌ای
ارائه متن قرارداد به همراه اسکن اسناد و مدارک به شرکت‌های برق منطقه‌ای
نصب و راه‌اندازی نیروگاه مقیاس کوچک گازی CHP:
در اولین اقدام، باید در مطالعات اولیه و با توجه به پیش‌بینی مصرف، نیاز به نیروگاه در یک منطقه جغرافیایی خاص با قید ظرفیت تولید و زمان بهره‌برداری به تایید برسد.
سپس برای یافتن بهترین ساختگاه، مطالعات امکان‌سنجی دقیق انجام شود. این مطالعات در حوزه‌های مختلفی صورت می‌گیرد که مهم‌ترین آنها عبارتند از مطالعات زمین‌شناسی و لرزه‌خیزی، مطالعات هواشناسی، بررسی راه‌های تامین آب، بررسی امکان تامین سوخت اصلی گاز، بررسی هزینه‌های اتصال به شبکه سراسری برق، بررسی ملاحظات زیست‌محیطی.
بدیهی است که به هریک از پارامترهای فوق، امتیازی داده و مکانی انتخاب می‌شود که از نظر فنی امکان‌پذیری بیشتر و از نظر اقتصادی مجموعاً دارای هزینه کمتر در دوره ساخت و درآمد بالاتر در دوره بهره‌برداری باشد. در همین مرحله، طرح اتصال نیروگاه به شبکه سراسری برق کشور شامل سطح ولتاژ و مدار خطوط اتصال به تصویب می‌رسد و موافقت وزارت نفت برای تامین سوخت گاز نیروگاه در مقدار و فشار معین کسب می‌شود.
زمین و شرایط آماده‌سازی ساختگاه نیروگاه مقیاس کوچک:
شروع کار اجراء نیروگاه در قدم اول تامین زمین مورد نیاز ساختگاه است که ترجیحاً از ادارات منابع طبیعی گرفته می‌شود ولی چنانچه در مطالعات امکان‌سنجی، زمین‌های کشاورزی انتخاب شده باشد، به صورت توافقی از کشاورزان خریداری می‌شود. پس از تثبیت ساختگاه، ابتدا نقشه توپوگرافی زمین تهیه و به طور دقیق ارتفاع آن نسبت به سطح دریا اندازه‌گیری و در نقشه ثبت می‌شود. در این نقشه‌ها طول و عرض جغرافیایی چهارگوشه زمین نسبت به خط استوا و یک نصف‌النهار استاندارد تعیین می‌شود و نیز مختصات یک یا چند نقطه در داخل ساختگاه به عنوان نقاط مرجع حفظ می‌شود.
قدم دوم تهیه نقشه جانمایی تجهیزات و تاسیسات که با توجه به عواملی از جمله شیب زمین، جهت باد، نقاط اتصال به شبکه گاز و برق و سایر ملاحظات اقتصادی از جمله حداقل‌شده طول کابل‌ها و لوله‌ها و…. انجام مطالعات تکمیلی مانند تعیین میزان مقاومت خاک در عمق زمین و راهکارهای مناسب آن جهت طراحی ساختمان و فوندانسیون‌ها با توجه به وزن تجهیزات می‌باشد.
قدم سوم آماده‌سازی ساختگاه جهت شروع مراحل ساخت می‌باشد همچنین در این مرحله با توجه به مجوزهای اخذ شده اقدامات لازم جهت عقد قرارداد انشعاب گاز با شرکت ملی گاز ایران انجام می‌شود. احداث خطوط انتقال گاز و ایستگاه‌های اندازه‌گیری و تقلیل فشار گاز نیز در این مرحله انجام می‌شود.
پس از انتخاب پیمانکار اصلی و تحویل زمین به آن، احداث ساختمان‌های موقت اداری و رفاهی برای استقرار پیمانکاران، مشاوران و عوامل محدود کارفرمای طرح است.
طراحی و مهندسی نیروگاه مقیاس کوچک گازی:
ساخت نیروگاه، مستلزم وجود زیادی از نقشه برای ساخت، نصب، راه‌اندازی و بهره‌برداری است. این مدارک در طی یک برنامه از پیش توافق‌شده، توسط پیمانکاران اجرایی و مهندس مشاور بررسی و تایید می‌رسند. گاهی یک مدرک بارها ویرایش می‌شود تا تایید و قابل استفاده در کارگاه شود و در حین اجرای طرح نیز درصورتیکه تغییراتی لازم باشد، در مدارک مهندسی اعمال و در پایان کار، همه مدارک با آخرین تغییرات به عنوان مدرک «چون ساخت»، بازتولید می‌شوند و در اختیار بهره‌بردار قرار می‌گیرند.
ساخت و ساز ساختگاه نیروگاه برق مقیاس کوچک:
جهت احداث فونداسیون تجهیزات سنگین مانند ژنراتور، ترانسفورماتور، مخازن سوخت، برج‌های خنک‌کن و دودکش‌ها در زمین‌های سست، گاهی لازم می‌شود برای محکم‌ترشدن زمین از شمع استفاده کنند. این شمع‌های بتنی مسلح که به صورت پیش‌ساخته تهیه و در زمین کوبیده می‌شوند، زمان و هزینه زیادی را در شروع کار به طرح تحمیل می‌کنند.
ساخت فونداسیون ژنراتور در یک پروسه دقیق حفاری، آرماتوربندی، قالب‌بندی، تعبیه قطعات مدفون و بتن‌ریزی انجام می‌شود و همراه با آن سایر تاسیسات بتنی مانند فونداسیون مخازن سوخت اضطراری، دیوارهای بتنی محافظ محوطه مخازن، مخازن بتنی آب خام و آب آتش‌نشانی آغاز می‌شود.
از آنجا که طبق قانون محیط زیست نیروگاه موظف است 10درصد از فضای خود را به فضای سبز اختصاص دهد، بنابراین آخرین کاری که در مرحله ساخت انجام می‌شود محوطه‌سازی و فضای سبز است.
برخی موارد کلیدی و مهم در ساخت نیروگاه گازی کوچک:
تکمیل تجهیز کارگاه
ورود ژنراتور به کارگاه
تکمیل فونداسیون ژنراتور
تکمیل نصب ژنراتور
تکمیل مخازن سوخت
برق‌دار شدن پست
تکمیل ایستگاه گاز
سنکرون کردن واحد با شبکه
تکمیل تست‌های عملکردی
آغاز بهره‌برداری تجاری
