طرح توجیهی فنی و مالی احداث نیروگاه خورشیدی
طرح فروش 25 ساله در بورس انرژی
1. مقدمه
تامین پایدار انرژی، افزایش راندمان تولید انرژی، بهره‌وری بالاتر و مسائل زیست‌محیطی، افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد تامین انرژی کشور از موارد برجسته در زمینه انرژی می‌باشند. انرژی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که پرکاربردترین آن، انرژی الکتریسیته یا برق می‌باشد. این انرژی به‌عنوان یکی از مهمترین انرژی‌های قابل استفاده، از جایگاه ویژه‌ای در میان انرژی‌های جهان برخوردار است. از سوی دیگر، روند افزایشی مصرف برق که می‌تواند ناشی از افزایش جمعیت، گسترش لوازم الکتریکی و افزایش استفاده از تکنولوژی در سطح جهان باشد، بر اهمیت انرژی الکتریسیته افزوده است.
2. نیروگاه برق
نیروگاه برق (که با نام کارخانه برق هم شناخته می‌شود) مجموعه‌ای از تاسیسات صنعتی است که از آن برای تولید انرژی الکتریکی استفاده می‌شود. وظیفه اصلی یک نیروگاه، تبدیل انرژی از دیگر شکل‌های آن مانند: انرژی شیمیایی، انرژی هسته‌ای، انرژی پتانسیل گرانشی و ... به انرژی الکتریکی است. در تقریبا همه نیروگاه‌ها وظیفه اصلی بر عهده مولد یا ژنراتور است. (ماشینی دوار که انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند). انرژی موردنیاز برای چرخاندن یک ژنراتور از راه‌های مختلفی تامین می‌شود و عموما به میزان دسترسی به منابع مختلف انرژی در آن منطقه و دانش فنی گروه سازنده بستگی دارد. در یک نیروگاه حرارتی، انرژی مکانیکی موردنیاز برای به‌حرکت درآوردن مولدها به‌وسیله حرارتی که معمولا از سوختن سوخت‌ها به وجود می‌آید، تامین می‌شود. بیشتر نیروگاه‌های حرارتی (در حدود 86درصد آن‌ها) از بخار برای انتقال حرارت و ایجاد انرژی مکانیکی استفاده می‌کنند و به‌همین دلیل این نیروگاه‌ها را نیروگاه بخار نیز می‌نامند. در نیروگاه‌های حرارتی از سوخت‌های فسیلی، هسته‌ای و یا انرژی‌های تجدیدپذیر برای ایجاد حرارت و گرما استفاده می‌شود.
انواع نیروگاه برق:
بخاری (غیرتجدیدپذیر) - گازی (غیرتجدیدپذیر) - اتمی (غیرتجدیدپذیر) - آبی (غیرتجدیدپذیر) - سیکل ترکیبی (غیرتجدیدپذیر) - بادی (تجدیدپذیر) - خورشیدی (تجدیدپذیر) - زمین‌گرمایی (تجدیدپذیر) - زیست‌توده (تجدیدپذیر)
3. انواع منابع انرژی
انرژی به دو دسته عمده تجدیدناپذیر و تجدیدپذیر تقسیم‌بندی می‌شود. تفاوت اصلی در این دو نوع منبع انرژی، قابلیت بازیافت و تولید منبع انرژی در مدت‌زمان کوتاه است. در مورد انرژی‌های تجدیدناپذیر، منابع آن‌ها محدود است. نفت و گاز و زغال سنگ در طول هزاران سال از بقایای دفن‌شده گیاهان و حیوانات دریایی که میلیون‌ها سال پیش زندگی می‌کرده‌اند به‌دست آمده است.
4. انرژی‌های تجدیدپذیر
انرژی تجدیدپذیر، که اغلب از آن به‌عنوان انرژی پاک یاد می‌شود، از منابع طبیعی یا فرآیندهایی حاصل می‌شود که در کوتاه‌مدت به طور طبیعی مجددا جایگزین می‌گردد. این نوع انرژی، بیشتر نیاز چهار بخش و زیربخش مهم اقتصادی شامل: تولید برق، گرمایش و سرمایش هوا و آب، حمل‌نقل و خدمات انرژی روستایی (خارج از شبکه) را تامین می‌نماید. مزیت این انرژی درمقایسه با سوخت‌های فسیلی، عدم انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌ها می‌باشد. در سال 2018، مقدار 13.7درصد از تولید انرژی اولیه جهان (با احتساب انرژی آبی) از انرژی‌های تجدیدپذیر صورت گرفته است. پتانسیل منابع انرژی خورشیدی، بادی، زیست‌توده، زمین‌گرمایی و آبی همگی حاکی از امکان دسترسی کشور به انرژی پاک در دوران پسانفتی می‌باشد. کاربرد انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران به دو صورت نیروگاهی متمرکز و سیستم‌های کوچک پراکنده است. در آبان‌ماه سال 1401، کل ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ایران (به استثناء نیروگاه‌های برق‌آبی بزرگ)، معادل 1000 مگاوات بوده که 55درصد آن معادل 550 مگاوات، نیروگاه خورشیدی فتوولتائیک می‌باشد.
5. انرژی خورشیدی و برق
برای تبدیل انرژی خورشیدی به انرژی الکتریکی (برق)، دو روش وجود دارد. روش اول: تولید انرژی حرارتی خورشیدی است. در این روش، گرمای خورشید، مهار و متمرکز شده و به کمک آن یک موتور گرمایی به‌حرکت درمی‌آید. موتور گرمایی مذکور، معمولا توربین بخار است. به‌عبارتی انرژی تابشی خورشید توسط تاسیسات همچون آینه، جمع‌آوری و با متمرکز کردن آن در یک نقطه یا در یک مسیر طولی، درجه حرارت بالا ایجاد می‌شود. این انرژی از طریق مبدل حرارتی، ژنراتور توربین‌ها و یا موتورهای بخار، به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود.
5-1. برق فتوولتائیک
دومین روش تامین برق از انرژی تابشی خورشید، استفاده از پنل‌های فتوولتائیک است. در این روش، با برخورد نور خورشید حاوی بسته‌های انرژی (فوتون) به سلول‌های نیمه‌هادی در پنل‌های فتوولتائیک، جریان الکتریکی شارش شده و برق تولید می‌شود. از مزایای این روش، جلوگیری از افزایش آلودگی‌های ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی، صرفه‌جویی در مصرف آب ناشی از عدم تولید برق در نیروگاه‌های فسیلی، کاهش انتشار آلاینده‌ها و افزایش سلامتی جامعه، دردسترس‌پذیری انرژی خورشیدی در اکثر مناطق، نصب سریع نیروگاه، نگهداری آسان، عملکرد خودکار و بدون سروصدا است.
5-2. پتانسیل انرژی خورشیدی در ایران
میزان انرژی تابشی رسیده به سطح زمین در نقاط مختلف، متفاوت است. این مقدار بستگی به طول و عرض جغرافیایی محل موردنظر دارد. معیار اندازه‌گیری این انرژی، کیلووات ساعت بر مترمربع است. کشور ایران با بهره‌مندی از میانگین تابش 3.5 الی 7.5 کیلووات ساعت بر مترمربع در روز، یکی از کشورهای با پتانسیل بالا در زمینه انرژی خورشیدی محسوب می‌شود. حداقل میزان تابش در ایران، از حداکثر میزان تابش در کشورهایی همچون آلمان، بیشتر بوده و از این بابت، اکثر نقاط ایران جزو مناطق بسیارخوب به‌لحاظ اجرای نیروگاه فتوولتائیک محسوب می‌شود.
6. اجزاء نیروگاه خورشیدی
6-1. پنل خورشیدی
پنل خورشیدی به‌عنوان قلب یک نیروگاه خورشیدی، وظیفه تولید توان الکتریکی را دارد. پنل‌های خورشیدی، دارای ولتاژ و جریان مشخص بوده و از سری و موازی‌کردن آن‌ها، ولتاژ و جریان موردنظر به‌دست می‌آید. همچنین با رشد تکنولوژی، بازده پنل‌های خورشیدی افزایش یافته و این بدین‌معنی است که در مساحت کمتری روی زمین، امکان تولید توان و انرژی بیشتر فراهم شده است. همچنین استفاده از فناوری‌های جدید پنل‌های خورشیدی، پنل‌های بایفیشال (دوطرفه) است. پنل‌های خورشیدی بایفیشال، برخلاف مونوفیشال، قابلیت تولید انرژی از نور منعکس‌شده از زمین زیر پنل و تابش‌پخشی توسط قسمت پشت پنل را دارند.
6-2. سازه نگهدارنده
به‌منظور نصب پنل‌ها در زاویه و جهت مناسب برای جذب حداکثری تابش خورشید، بایستی سازه نگهدارنده مناسب را طراحی و استفاده کنیم. سازه‌های خورشیدی در یک دیدگاه کلی به دو دسته ثابت و ترکردار تقسیم‌بندی می‌شوند. همچنین این سازه بایستی روکش مناسب گالوانیزه گرم به‌منظور مقاومت در برابر خوردگی در بلندمدت را داشته باشد.
6-3. اینورتر خورشیدی
اینورترهای خورشیدی وظیفه تبدیل برق مستقیم DC به برق متناوب AC را دارند. اینورترهای خورشیدی به سه دسته منفصل از شبکه، متصل به شبکه و هیبریدی تقسیم می‌شوند. اینورترهای خورشیدی متصل به شبکه به انواع رشته‌ای (استرینگ)، مرکزی (سنترال) و میکرواینورتر، تقسیم‌بندی می‌شوند. متداول‌ترین اینورترهای خورشیدی متصل به شبکه در نیروگاه‌های خورشیدی، نوع استرینگ می‌باشد.
6-4. ترانسفورماتور
باتوجه به‌اینکه به‌منظور تزریق برق تولیدی نیروگاه خورشیدی به شبکه برق، بایستی تطابق ولتاژی وجود داشته باشد و از طرفی خروجی AC اینورترهای خورشیدی معمولا 400 ولت یا 690 ولت می‌باشند، برای افزایش سطح ولتاژ خروجی نیروگاه تا ولتاژ شبکه برق، از دستگاهی به‌نام ترانسفورماتور که وظیفه افزایش ولتاژ را دارد، استفاده می‌شود. ترانسفورماتورها انواع مختلف روغنی و خشک دارند.
6-5. سایر تجهیزات
سایر تجهیزات شامل پست داخلی نیروگاه به‌منظور تجمیع خروجی ترانسفورماتورها و اتصال به شبکه نیروگاه، تابلوهای حفاظتی در بخش‌های DC و بخش AC، سیم و کابل جهت وایرینگ، سیستم هواشناسی جهت بررسی پارامترهای مختلف، سیستم کنترل و مانیتورینگ به‌منظور بررسی میزان تولید انرژی نیروگاه، سیستم حفاظتی ارت نیروگاه و دیگر موارد است.
7. مزایای نیروگاه‌های خورشیدی با پنل بایفیشال
در ادامه، مزایای نیروگاه‌های خورشیدی با پنل بایفیشال شرح داده می‌شود:
بازدهی بالاتر: نیروگاه خورشیدی بایفیشال دارای توان تولیدی لحظه‌ای بالاتر نسبت به نیروگاه خورشیدی مونوفیشال و همچنین انرژی تولیدی، از 5 تا 30 درصد، بیشتر است. لذا بازدهی و ضریب عملکرد بالاتری دارند. تعداد و ظرفیت نامی در هر دو مدل نیروگاه، یکسان است. اما توان تولیدی و انرژی کل تولیدی در نیروگاه بایفیشال، بیشتر است.
دوام بیشتر: در پنل‌های خورشیدی بایفیشال باتوجه به اینکه هر دوطرف پنل، شیشه است، در شرایط آب‌وهوایی مختلف نسبت به پنل مونوفیشال، استحکام و ماندگاری بیشتری دارند.
عملکرد بهتر در هوای غیرآفتابی: باتوجه به امکان جذب تابش بازتابیده‌شده از زمین و تابش پخش‌شده از ابرها و قطرات، پنل‌های خورشیدی بایفیشال عملکرد بهتری در هوای ابری نسبت به مونوفیشال دارند.
تلفات الکتریکی کمتر: در پنل‌های بایفیشال باتوجه به عدم وجود فریم آلومینیومی، تلفات PID کمتر و نیازی به حفاظت ارتینگ و زمین برای پنل خورشیدی وجود ندارد.
طول عمر بیشتر: باتوجه به دوام و ماندگاری بیشتر پنل‌های خورشیدی بایفیشال، غالب تولیدکنندگان مطرح جهانی، طول عمر این پنل‌ها را 25 الی 35 سال برآورد و بر این مبنا وارانتی کیفیت ساخت و وارانتی بازدهی تولید را ارائه می‌نمایند.
دو عامل اصلی ارتفاع پنل‌های خورشیدی و میزان ضریب انعکاس زمین، تاثیر مستقیمی بر تولید انرژی بیشتر در نیروگاه با پنل‌های بایفیشال دارد.
باتوجه به ویژگی‌های فنی و اقتصادی نیروگاه‌های خورشیدی با پنل بایفیشال و لزوم استفاده از زمین کمتر و انرژی تولیدی بالاتر، سهم استفاده از پنل‌های خورشیدی بایفیشال در دنیا رو به افزایش است. درخصوص بازار ایران همچنین تاکنون 2 واحد نیروگاه خورشیدی با پنل‌های بایفیشال به بهره‌برداری رسیده و چندین نیروگاه دیگر با این پنل‌ها در حال نصب و راه‌اندازی می‌باشند.
8. بررسی هزینه‌های جهانی احداث نیروگاه‌های خورشیدی
با بهبود تکنولوژی در زمینه ساخت تجهیزات نیروگاه‌های خورشیدی و افزایش رغبت جوامع نسبت به احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بلوغ مسائل مربوطه، هزینه‌های طراحی، تامین و احداث نیروگاه‌های خورشیدی طی یک دهه اخیر کاهش چشمگیری داشته است. مطابق با آمار آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر، میانگین هزینه کل احداث نیروگاه‌های خورشیدی از 4808 دلار برای هر کیلووات در سال 2010 به 857 دلار برای هر کیلووات در سال 2021 کاهش داشته است. این مهم، نویدبخش کاهش هزینه تمام‌شده تولید برق خورشیدی از 41 سنت دلار بر کیلووات ساعت در سال 2010 به حدود 5 سنت دلار بر کیلووات ساعت در سال 2021 است.
9. انواع مدل‌های سرمایه‌گذاری و توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر
باتوجه به قوانین و مقررات موجود در وزارت نیرو و سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق (ساتبا)، ظرفیت‌های ذیل به‌منظور توسعه نیروگاه‌های خورشیدی توسط انواع متقاضیان خصوصی (خانگی، صنعتی و تجاری) و دولتی وجود دارد:
- فروش بلندمدت برق در قالب قرارداد ماده 61 (خرید تضمینی 20 ساله)
- استفاده از ظرفیت‌های قانونی ماده 12 رفع موانع تولید
- تامین برق مراکز استخراج رمزارز و ماینرها
- احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر خودتامین توسط صنایع
- احداث نیروگاه خورشیدی به‌منظور رفع تعهدات ماده 16 قانون جهش تولید دانش‌بنیان
- احداث نیروگاه خورشیدی و فروش برق در تابلو سبز بورس انرژی
9-1. استفاده از ظرفیت‌های ماده 61 قانون اصلاح الگوی مصرف
مطابق با قانون مذکور سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق (ساتبا)، برق تولیدی نیروگاه‌های تجدیدپذیر شامل نیروگاه‌های خورشیدی را به‌مدت 20 سال با نرخ پایه مشخص، خریداری و بهای برق را به ایشان می‌پردازد. نرخ‌های پایه خرید تضمینی برق، هرساله با پیشنهاد ساتبا توسط وزارت نیرو ابلاغ می‌گردد. از مزایای این طرح، خرید تضمینی بلندمدت، اعمال ضرایب تعدیل به‌منظور جبران تورم ریالی و افزایش نرخ ارز و اطمینان نسبت به پرداخت بهای برق تولیدی با منابع مالی مشخص است. باتوجه به تجارب سال‌های گذشته، برآورد افزایش درآمد سالانه نیروگاه، 20 تا 30 درصد می‌باشد. باتوجه به هزینه‌های اولیه احداث نیروگاه، برآورد بازگشت سرمایه در این مدل در حدود 4 الی 5 سال است. شایان ذکر است نرخ خرید برق از نیروگاه 2 مگاوات در حال حاضر 2200 تومان بر کیلووات است.
نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیر.pdf
احداث نیروگاه در شهرک تخصصی خورشیدی.pdf
احداث نیروگاه خورشیدی در شهرک‌های صنعتی و زمین‌های شخصی.pdf
9-2. استفاده از ظرفیت‌های ماده 12 قانون رفع موانع تولید
مطابق با این قانون، دولت موظف است به پرداخت بهای برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر به میزان سوخت صرفه‌جویی‌شده معادل و یا بهای آن به سرمایه‌گذاران است. قیمت هر کیلووات‌ساعت برق در این مدل بر اساس ارزش متوسط وزنی سوخت صرفه‌جویی‌شده معادل 6.9 سنت دلار با نرخ تسعیر ارز سامانه ETS است. مدت خرید برق توسط دولت در این طرح، 6 سال است. پس از آن سرمایه‌گذاران، ذیل یکی از قوانین وزارت نیرو همچون امکان فروش برق در تابلو سبز بورس انرژی، قابلیت درآمدزایی از برق تولیدی خود را خواهند داشت.
احداث نیروگاه خورشیدی با استفاده از ظرفیت ماده 12 قانون رفع موانع تولید.pdf
9-3. تامین برق مراکز استخراج رمزارز از منابع تجدیدپذیر و پاک
با گسترش مراکز استخراج رمزارز و جذابیت این حوزه برای سرمایه‌گذاران از یک‌طرف و همچنین افزایش ناترازی برق در کشور و عدم امکان تامین برق این مراکز از طریق نیروگاه‌های تولید برق موجود، وزارت نیرو اقدام به ابلاغ مصوباتی در این زمینه نمود. پیرو این قوانین و مقررات، یکی از روش‌های تامین برق مراکز استخراج رمزارز، احداث نیروگاه تجدیدپذیر، تزریق برق تولیدی آن به شبکه و دریافت معادل انرژی تحویلی به شبکه به‌صورت ثابت در محل مصرف است. همچنین دارندگان مراکز استخراج رمزارز می‌توانند طی قراردادهای دوجانبه با مالکین نیروگاه‌های تجدیدپذیر، اقدام به تامین برق موردنیاز خود نمایند.
پروانه احداث نیروگاه تجدیدپذیر و پاک برای مصرف در استخراج رمزارز.pdf
9-4. احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر خودتامین توسط صنایع
مطابق با این مدل که تهاتر انرژی نامیده می‌شود، صنایعی که نسبت به احداث نیروگاه تجدیدپذیر در هر نقطه از کشور اقدام نمایند، به میزان برق تولیدی نیروگاه، برق هموار دریافت خواهندکرد. این میزان برق هموار، مشمول قطع و محدودیت نمی‌شود. همچنین صنایع احداث‌کننده نیروگاه تجدیدپذیر، ذیل این مدل، امکان رفع تعهدات ماده 16 را خواهند داشت. قوانین مرتبط با این مدل به شرح ذیل هستند:
- مصوبه وزارت نیرو درخصوص مشارکت صنایع در احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر با رویکرد تهاتر انرژی به شماره 1401/35078/20/100 مورخ 1401/04/11
- مصوبه وزارت نیرو درخصوص روش اجرایی خرید برق مازاد، محدودیت در مصرف و قرارداد دوجانبه برق تولیدی نیروگاه‌های احداث‌شده توسط صنایع به شماره 1402/21179/20/100 مورخ 1402/03/28
درصورت عدم تحویل برق هموار توسط شرکت توزیع، جبران خسارت صنایع با تعرفه انرژی تجدیدپذیر در دوره عدم تحویل برق (معادل متوسط دوماهه آخرین صورت‌حساب‌های نیروگاه‌های تجدیدپذیر، موضوع ماده 3 آیین‌نامه اجرایی ماده 16 قانون جهش تولید دانش‌بنیان)، محاسبه و به صنعت پرداخت خواهدشد.
آئین‌نامه اجرایی ماده 4 قانون مانع‌زدایی از صنعت برق.pdf
ارائه مهندس توکلی - تهاتر انرژی صنایع - ساتبا.pdf
احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک توسط صنایع - مدل تهاتر انرژی صنعت.pdf
راهنمای انتخاب زمین و ساختگاه نیروگاه تجدیدپذیر و پاک - مدل تهاتر انرژی صنعت.pdf
9-5. ماده 16 قانون جهش تولید دانش‌بنیان
طبق این قانون، کلیه واحدهای صنعتی با قدرت بیشتر از یک مگاوات، موظف‌اند معادل یک (1) درصد از برق مصرفی سالانه خود را از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تامین نمایند و این میزان در پایان سال پنجم، حداقل به پنج (5) درصد برسد. در غیراین‌صورت، وزارت نیرو درصد برق مشمول را با تعرفه تجدیدپذیر، محاسبه و روی قبوض برق ایشان اعمال می‌نماید. فلذا کلیه واحدهای صنعتی با دیماند بالاتر از یک مگاوات، از ابتدای سال 1402 بایستی نسبت به رفع تعهدات ماده 16 اقدام نمایند. این رفع تعهدات از دو طریق احداث نیروگاه تجدیدپذیر و تولید برق مشمول و یا خرید برق سبز از بورس انرژی، امکان‌پذیر خواهدبود. در صورت احداث نیروگاه خورشیدی معادل با انرژی موردنیاز کل 5 درصد در سال اول، یک درصد از برق تولیدی آن صرف رفع تعهدات و الباقی برق تولیدی توسط وزارت نیرو خریداری می‌گردد. این میزان هرساله یک درصد افزایش می‌یابد.
9-5-1. آیین‌نامه اجرایی ماده 16قانون جهش تولید دانش‌بنیان
بسیاری از سوالات متداول واحدهای صنعتی در آیین‌نامه اجرایی ماده 16 تبیین شده است. موارد مهم آن به‌شرح ذیل است:
- درصورت تمایل واحدهای صنعتی برای احداث نیروگاه تجدیدپذیر و عدم وجود زمین، اراضی موردنیاز دولتی، اعطا خواهدشد.
- تعرفه تجدیدپذیر در هرماه بر مبنای متوسط دوماهه آخرین صورت‌حساب‌های ساتبا، محاسبه می‌شود.
- درصورت احداث نیروگاه تجدیدپذیر توسط واحد صنعتی:
الف) در صورتی‌که برق تولیدی نیروگاه تجدیدپذیر کمتر از مشمول ماده 16 باشد، مابه‌التفاوت مقدار مشمول، بر اساس تعرفه تجدیدپذیر محاسبه و در قبوض برق اعمال می‌شود.
ب) اگر برق تولیدی نیروگاه بیشتر از درصد مشمول ماده 16 باشد، امکان بهره‌مندی از برق تولیدی مازاد برای ماه‌های آینده و همچنین امکان فروش برق طبق قوانین و شرایط ساتبا و وزارت نیرو فراهم است.
ج) اگر واحد صنعتی مشمول، قرارداد ماده 61 با ساتبا منعقد کند، ابتدا برق مصرفی مشمول ماده 16 از برق تولیدی نیروگاه کسر و مازاد آن مشمول شرایط خرید تضمینی است.
د) امکان تامین یا تمام بخشی از برق مصرفی مشمول از طریق خرید برق از تابلو سبز بورس انرژی فراهم است.
ه) امکان تامین یا تمام بخشی از برق مصرفی از طریق قرارداد دوجانبه با نیروگاه‌های تجدیدپذیر فراهم است.
9-6. فروش برق در تابلو سبز بورس انرژی
تابلوی برق سبز در بورس انرژی با هدف ایجاد بازار عرضه و تقاضای مستقیم، سالن همایش‌های تالار بورس ایران در خردادماده سال 1402 رونمایی شد. این تابلو در پی دستورالعمل "عرضه و تبادل برق تجدیدپذیر در بورس انرژی" راه‌اندازی شده است. بر اساس دستورالعمل، تولیدکنندگان برق تجدیدپذیر می‌توانند در بازار فیزیکی و بازار مشتقه تابلوی برق سبز با تایید ساتبا، برق خود را در بورس ایران به‌صورت سهام عرضه کنند. همچنین مصرف‌کنندگان که شامل صنایع، ساختمان‌های دولتی و استخراج‌کنندگان رمزارزها هستند، می‌توانند برای خرید برق فیزیکی و گواهی برق تجدیدپذیر (REC) تقاضا دهند. نیروگاه‌های تجدیدپذیر برای ورود به تابلو سبز بورس انرژی، می‌بایست مراحل پنج‌گانه‌ای را طی‌کنند.
احداث نیروگاه و عرضه برق تجدیدپذیر در تابلوی سبز بورس انرژی.pdf
راهنمای انتخاب زمین و ساختگاه نیروگاه تجدیدپذیر و پاک - مدل عرضه در تابلوی سبز بورس انرژِی.pdf
پروانه احداث نیروگاه تجدیدپذیر و پاک جهت عرضه برق در تابلوی سبز بورس انرژی.pdf
جدول مقایسه‌ای نحوه عرضه برق تجدیدپذیر در بورس انرژی بر اساس نوع قرارداد.pdf
پروانه بهره‌برداری برای تولید برق تجدیدپذیر و پاک.pdf
فرآیند ورود نیروگاه‌های تجدیدپذیر به تابلو برق سبز بورس انرژی ایران
- پذیرش کالای برق نیروگاه تجدیدپذیر توسط بورس انرژی ایران
- ارسال مدارک از طرف کارگزاری به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی
- صدور کد معاملاتی
- ارسال سفارش فروش برق تجدیدپذیر به کارگزار توسط نیروگاه
- انجام معامله توسط کارگزار
10. توسعه ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور
از سال 1394 با ابلاغ نرخ‌های تشویقی خرید برق از نیروگاه‌های تجدیدپذیر و وضع قراردادهای خرید تضمینی بلندمدت، دولت عزم خود را برای خروج از تصدی‌گری در این‌زمینه و حمایت از بخش خصوصی علاقه‌مند، جزم کرد. بدین‌ترتیب با واگذاری نیروگاه‌های تجدیدپذیر دولتی که پیش از آن ساخته شده بودند و تلاش برای جلب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، مسیر جدیدی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، گشوده شد. این مهم منجر به آن شد تا ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر از حدود 100 مگاوات در طول پنج سال گذشته به حدود 1000 مگاوات افزایش یابد. همچنین در بخش نیروگاه‌های انشعابی و کوچک‌مقیاس، رشد قابل‌توجهی در بخش مسکونی و صنعتی انجام شده است. ظرفیت کل نیروگاه‌های تجدیدپذیر نصب‌شده در ایران تا تاریخ 1401/04/10 طبق اطلاعات ساتبا، 1058 مگاوات بوده است.
11. هزینه‌های طرح
هزینه‌های سرمایه‌گذاری طرح، شامل هزینه‌های ثابت در دوره احداث و هزینه‌های متغیر در دوره بهره‌برداری است که به‌شرح ذیل می‌باشد:
- هزینه ثابت: شامل هزینه‌های مشاوره، طراحی نیروگاه، تامین تجهیزات و نصب و اجرا و راه‌اندازی نیروگاه (هزینه EPC) می‌باشد. شایان‌ذکر است هزینه تامین زمین در طرح‌های نیروگاه خورشیدی، درنظر گرفته نمی‌شود.
- هزینه‌های متغیر: شامل هزینه بهره‌برداری و تعمیر و نگهداری سالانه O&M همچون تامین لوازم یدکی و کالاهای مصرفی، هزینه شست‌وشو و نظافت پنل‌های خورشیدی، هزینه‌های کارشناس اداری و هزینه تکنسین موردی جهت بازدید از نیروگاه و بازرسی‌های فنی و هزینه نگهبانی و حراست از نیروگاه است. همچنین مالیات بر درآمد و هزینه استهلاک دفتری به‌عنوان هزینه‌های دوره بهره‌برداری درنظر گرفته می‌شود. در این طرح، هزینه O&M به میزان یک درصد از هزینه ثابت اولیه که با نرخ تورم هرساله رشد می‌یابد، درنظر گرفته شده است. نرخ مالیات بر درآمد به‌صورت 25درصد از سود خالص نیروگاه پس از کسر هزینه‌های دفتری استهلاک، منظور شده است. همچنین برای محاسبه هزینه استهلاک دفتری، طول عمر طرح، 25 سال درنظر گرفته شده است.
12. روش‌های تامین مالی
استفاده از تسهیلات: شرط لازم و ضروری جهت بررسی درخواست‌های متقاضیان دریافت تسهیلات، دارابودن قرارداد معتبر عرضه برق تجدیدپذیر با این سازمان یا نمایندگان ذیربط می‌باشد. طبق توافقات ساتبا با صندوق‌های زیر، امکان استفاده از تسهیلات تا 70 الی 80 درصد طرح وجود دارد.
تسهیلات صندوق توسعه ملی، تسهیلات صندوق ملی محیط زیست، تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی، تسهیلات تبصره 18 قانون بودجه 1402، تسهیلات حساب بهینه‌سازی، تسهیلات صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت، منابع داخلی بانک‌ها و موسسات اعتباری.
13. درآمدزایی طرح
درآمد طرح فعلی، حاصل از فروش برق می‌باشد. باتوجه به اینکه طول عمر نیروگاه، 25 سال درنظر گرفته شده است، میزان انرژی تولیدی در بورس انرژی فروخته می‌شود. نرخ پایه فروش برق در دوره 25 ساله در تابلو سبز بورس انرژی به ازای هر کیلووات ساعت، 29700 ریال که مطابق با نرخ تعدیل در طول سال‌های بهره‌برداری افزایش می‌یابد. نرخ تعدیل در طرح فعلی، سالانه 25درصد درنظر گرفته شده است.
13-1. ضریب تعدیل
از مهمترین پارامترها در محاسبات صورت‌حساب انرژی تولیدی نیروگاه‌های فتوولتائیک، ضریب تعدیل می‌باشد. باتوجه به ماهیت بلندمدت قراردادهای خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های فتوولتائیک، برای حفظ ارزش ریالی بهای انرژی در طول دوره قرارداد، سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهینه‌سازی مصرف انرژی (ساتبا)، اقدام به معرفی ضریب تعدیل نموده است. در هر دوره پرداخت صورت‌حساب نیروگاه‌های فتوولتائیک، این ضریب بر مبنای تغییرات دو شاخص مهم ارز و تورم محسابه شده و در نهایت در قیمت پایه قراداد، اعمال می‌گردد.
14. نتایج مطالعه مالی
از پارامترهای مهم مطالعه مالی طرح و امکان‌سنجی اقتصادی آن، دوره بازگشت سرمایه، نرخ بازده داخلی پروژه IRR، ارزش حال پروژه NPV، است. دوره بازگشت سرمایه عادی (PB)، 2.74 سال است. نرخ بازگشت داخلی کل سرمایه‌گذاری (IRR)، 52.67 درصد است.
15. شرح خدمات گروه برق و انرژی پرشیا
- انجام مطالعات فنی و اقتصادی
- اخذ کلیه مجوزات قانونی برای احداث نیروگاه
- انتخاب زمین مناسب برای احداث و اقدام برای اخذ زمین از امور اراضی
- شبیه‌سازی نرم‌افزاری کل پروژه با نرم‌افزار PVsyst
- خرید تجهیزات اصلی نیروگاه، شامل: پنل خورشیدی و اینورتر مطابق با طراحی صورت‌گرفته
- نقشه کلی چیدمان نیروگاه (General Layout) با دیاگرام تک‌خطی نیروگاه (SLD) و ارائه مختصات فیزیکی نصب تجهیزات ساختمان‌ها و مسیرهای دسترسی داخل سایت و محاسبات سایه‌اندازی
- طراحی سازه و دفترچه محاسبات سازه، شامل: تیپ سازه، پایه نگهدارنده، اتصالات، تعداد پنل در هر میز
- خرید تجهیزات و ادوات موردنیاز برای ساخت سازه نیروگاه خورشیدی مطابق با دفترچه محاسبات
- بخش DC شامل: جانمایی اینورترها، مشخصات کابل‌های DC، توپولوژی استرینگ‌ها و حفاظت DC
- بخش LVAC شامل: کابل‌های AC، تابلوهای AC Combiner و LVAC Panel
- بخش MV داخلی نیروگاه، شامل: کابل‌های AC، مشخصات فنی پست‌های توزیع داخلی، پست ورودی نیروگاه، ترانسفورماتورها، محاسبات حفاظت فیدرها
- طراحی سیستم زمین و سیستم حفاظت از صاعقه نیروگاه
- نقشه‌های اجرایی کانال‌های کابل LV و MV
- خرید کلیه تجهیزات الکتریکال بخش DC، LVAC و MV نیروگاه خورشیدی، مطابق با طراحی‌های صورت‌گرفته
- تهیه مشخصات فنی تجهیزات نیروگاه و پیشنهاد لیست برندهای معتبر
- انتخاب پیمانکار موردتائید شرکت توزیع استان و ساتبا
- نظارت بر اجرای پروژه و پیمانکار
- اخذ تائیدیه شرکت برق منطقه‌ای/شرکت توزیع نیروی برق ذیربط جهت اتصال به شبکه سراسری
